Blackout na Półwyspie Iberyjskim – sygnał ostrzegawczy dla Europy. Komentarz eksperta Eaton

silhouette of high voltage electrical pole structure

Rafał Brzuska, Product Manager w firmie Eaton

W poniedziałek, 28 kwietnia 2025 r. Hiszpania i Portugalia doświadczyły jednej z największych awarii energetycznych ostatnich lat. Przez kilkanaście godzin miliony osób były pozbawione dostępu do prądu, transport publiczny został sparaliżowany, a dostęp do usług telekomunikacyjnych – zakłócony.

Jak wskazuje Międzynarodowa Agencja Energetyczna, globalne zużycie energii elektrycznej wzrośnie w latach 2025-2027 o rekordowe 3 500 TWh, a zapotrzebowanie na nią będzie rosło w tempie niemal 4% rocznie. W sytuacji, gdy coraz więcej aspektów życia społecznego i funkcjonowania państwa zależy od dostępu do nieprzerwanego zasilania, bezpieczeństwo infrastruktury energetycznej powinno być priorytetem każdej gospodarki.

Blackout to więcej niż tylko brak prądu

Blackout to poważna awaria zasilania, występująca na większym obszarze. Powoduje przerwy w dostawie energii, które mogą trwać od kilku minut do wielu godzin. W tym czasie nie tylko przestają działać podłączone do prądu urządzenia w domach, zakładach pracy czy instytucjach publicznych. Konsekwencje takiego stanu mogą być znacznie poważniejsze i obejmować paraliż transportu miejskiego, lotnisk, sieci wodno-kanalizacyjnych czy telekomunikacyjnych. Aby zapewnić nieprzerwane zasilanie w sytuacjach awaryjnych, placówki o znaczeniu krytycznym, takie jak szpitale, muszą być wyposażone w agregaty prądotwórcze. Przyczyną blackoutów mogą być gwałtowne burze, ekstremalne temperatury, awarie techniczne, a także przeciążenie systemu energetycznego czy nagły wzrost zapotrzebowania na energię.

Pilna potrzeba modernizacji europejskich sieci

Wzrost zapotrzebowania na energię w Europie oznacza rosnącą presję na działanie systemów przesyłowych, które nie zawsze są przygotowane na dynamiczne zmiany obciążenia. Przyczyn tego można upatrywać m.in. w przestarzałej infrastrukturze, która wymaga modernizacji, a także niewystarczającym stopniu wdrażania narzędzi do skutecznego bilansowania systemu energetycznego. W ostatnich latach coraz większy udział w europejskim systemie energetycznym mają źródła odnawialne. Chociaż ich wykorzystanie jest niezbędne do realizacji transformacji energetycznej oraz ograniczenia emisji dwutlenku węgla, to zmienność w ilości produkowanej przez nie energii wpływa destabilizująco na częstotliwość sieci elektroenergetycznej. Gdy produkcja energii ze źródeł odnawialnych przewyższa zapotrzebowanie na nią, częstotliwość rośnie; gdy podaż spada, a popyt jest wysoki – częstotliwość maleje. Takie wahania zwiększają ryzyko poważnych awarii w całym systemie.

Europejski system energetyczny wymaga pilnych i zdecydowanych działań modernizacyjnych. W pierwszej kolejności konieczne jest unowocześnienie infrastruktury przesyłowej – nie tylko w zakresie rozbudowy sieci, ale też wdrożenia nowoczesnych systemów monitorowania wahań napięcia i automatycznego reagowania na nie. Potrzebne są również równolegle realizowane inwestycje w magazyny energii, które pozwolą gromadzić nadwyżki generowane przez OZE i wykorzystać je w okresach zwiększonego zapotrzebowania na energię. Konieczna jest również szersza współpraca transgraniczna między operatorami systemów przesyłowych w Europie, aby skuteczniej reagować na regionalne kryzysy energetyczne.

Nie mniej istotne jest wdrażanie rozwiązań zapewniających zasilanie awaryjne na poziomie lokalnym – poprzez zasilacze UPS czy dwukierunkowe systemy współpracujące z siecią. Dobrze zaprojektowana infrastruktura awaryjna w szpitalach, centrach danych, zakładach przemysłowych czy instytucjach publicznych może zapobiec całkowitemu paraliżowi w przypadku blackoutu. Co więcej, takie obiekty mogą – dzięki technologiom magazynowania energii i elastycznego zarządzania nią – aktywnie wspierać stabilność sieci.

Współczesne gospodarki są całkowicie zależne od stabilnego dostępu do zasilania – od sklepów, restauracji, urządzeń AGD czy IT, po funkcjonowanie szpitali czy transport. Brak podjęcia działań w kierunku modernizacji sieci i zwiększenia jej odporności na przeciążenia spowoduje, że kolejne blackouty będą tylko kwestią czasu.

Źródła:

Dane IEA: https://www.iea.org/reports/electricity-2025/executive-summary