Uciec, ale dokąd ?

Oczywiście przyczyny tych rozważań mogą być rozmaite. Podkreślmy, że mamy na uwadze przeniesienie działalności, bez dokonywania zmian w strukturze odbiorców – czyli wyłącznie dyslokacje ośrodka usługowego lub produkcyjnego – a nie eksplorację nowych rynków i rozszerzania obszaru działalności. Postępująca globalizacja oraz rozwój komunikacji internetowej i lotniczej – jaki w ostatnim czasie ma miejsce – sprzyjają w coraz większym stopniu na atrakcyjność offshore. Jednak najważniejszym argumentem warunkującym podjęcie takiej decyzji jest rachunek ekonomiczny. Determinuje go szereg złożonych i współzależnych czynników, a jednym z nich jest wysokość obciążeń stosowanych przez dane państwo, w tym opodatkowania w stosunku do zysków z działalności gospodarczej. Dla części przedsiębiorców uzyskanie korzyści finansowych przez obniżkę obciążeń podatkowych stanowi jedyne kryterium rozważanego wyboru lokalizacji działalności – zaznaczmy ze nie zawsze jest to stanowisko zasadne.

Postaramy się zatem przedstawić w sposób prosty i przystępny zestawienie 11 państw, które ze względu na system podatkowy wydają się najbardziej korzystne dla dyslokacji działalności gospodarczej. Pragniemy zaznaczyć, iż selekcja terytoriów nastąpiła w oparciu o następujące kryteria:

– państwa wyłącznie z kontynentu europejskiego – przez co kontakt z terytorium naszego kraju nie jest utrudniony, a koszty komunikacji (np. przelotów) są nieznaczne,

– państwa z którymi Rzeczypospolita zawarła bilateralną umowę w sprawie eliminacji podwójnego opodatkowania.

– wyeliminowano tzw. raje podatkowe. Żadne z opisywanych państw nie jest wymieniane na liście państw stosujących tzw. „szkodliwą” konkurencję podatkową (załącznik do ustawy o VAT).

Przy ich wyłanianiu posłużyliśmy się w przeważającej mierze kryterium wysokości obciążeń podatkowych nałożonych na dochody osób prawnych oraz osób fizycznych. Punkt odniesienia stanowiły stawki polskich podatków dochodowych.

Pomineliśmy natomiast potencjalne korzyści wynikające z eksploracji rynków wewnętrznych, bowiem każda inwestycja podjęta w takim celu wymaga dokładnej indywidualnej analizy.

Dla opłacalności przedsięwzięcia offshore, zasadnicze znaczenie ma sposób opodatkowania dochodów przepływających między podmiotem (np. spółką) zarejestrowanym w naszym kraju, a jednostką organizacyjną mającą prowadzić dyslokowaną działalność. Do wyjątków należy zaliczyć sytuację, w której podmiot gospodarczy przenoszący działalność w całkowity sposób zerwie więzi gospodarcze wiążące go z naszym krajem. Z uwagi na co skupiliśmy  się na prezentacji takich form organizacyjno prawnych działalności, które będą uznane w świetle krajowych przepisów wewnętrznych za rezydentów podatkowych danego państwa. Konsekwencją czego do ich dochodów zastosowanie będą mieć przepisy podatkowe danego państwa. Natomiast w zakresie stosunków z polskimi podmiotami i dochodów uzyskanych z naszego kraju zastosowanie znajdą bilateralne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte z rządem Rzeczypospolitej oraz polskie przepisy prawa podatkowego.

Niezbędnym jest wyjaśnienie zagadnienia „rezydencji podatkowej”.

Rezydencja podatkowa decyduje o tym, że dany podmiot podlega z całości swych dochodów (niezależnie od źródła pochodzenia) opodatkowaniu w danym państwie. Innymi słowy można powiedzieć, że rezydencja podatkowa kreuje po stronie podmiotu tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy, polegający na obciążeniu podatkami danego państwa, każdego dochodu rezydenta. W odniesieniu do spółek o rezydencji podatkowej decyduje siedziba zarządu, a w przypadku osób fizycznych miejsce lub czas faktycznego przebywania w danym państwie.

W praktyce domniemuje się, że spółka kapitałowa posiada zarząd tam gdzie jest zarejestrowana, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Konsekwencją tego jest podleganie polskim regulacjom podatkowym spółki zarejestrowanej w Polsce z całości uzyskiwanych przez nią dochodów, niezależnie czy pochodzą z kraju, czy zagranicy.

Obok zasady rezydencji –  państwa stosują tzw. opodatkowanie u źródła. Polega ono na tym, że wszelkie dochody, których źródło pochodzi z obszaru jurysdykcji podatkowej danego państwa, czyli z jego terytorium, winny być opodatkowane w tym państwie. Bez względu na to czy podmiot je uzyskujący jest rezydentem tego państwa, czy nie. Z zasady tej wynika tzw. ograniczony obowiązek podatkowy, polegający na  obciążeniu podatkami danego państwa, każdego dochodu pochodzącego,  a raczej uzyskanego z jego terytorium. W ten sposób spółka nie będąca rezydentem naszego kraju, podlega opodatkowaniu polskiemu w zakresie dochodów pochodzących z Polski.

Z powodu tych dwóch zasad opodatkowania, dochodzi często do nakładania się dwóch jurysdykcji podatkowych w stosunku do jednego dochodu, co skutkować może podwójnym opodatkowaniem. W celu eliminacji podwójnego opodatkowania państwa zawierają umowy, które w szczegółowy sposób określają zasady opodatkowania poszczególnych dochodów, w przypadku gdy krzyżowania się z uprawnień podatkowych państw.

Zaznaczmy że formy prowadzenia aktywności gospodarczej w poszczególnych krajach nie odbiegają od siebie w sposób znaczący. Dotyczy to w szczególności osób prawnych. Dlatego popularnym  rozwiązaniem jest zakładanie w jednym z zaproponowanych państw spółki kapitałowej. Pozwala to na eliminację ryzyka osobistej odpowiedzialności majątkowej osób inwestujących oraz zapewnia przejrzysty system kontroli nad zagranicznym przedsięwzięciem.

W przedstawieniu dopuszczalnych form działalności pominięto natomiast formę oddziału oraz przedstawicielstwa.

Pierwszym z zaprezentowanych państw jest Cypr.

Chorwacja – zamieszczenie tego państwa w zestawieniu może rodzić wątpliwości, jednak 20% podatek od zysków z działalności gospodarczej może być atrakcyjną formą opodatkowania dla przedsiębiorców, którzy w tym zapalnym wciąż regionie Europy zamierzają poczynić inwestycje.

Trzecim państwem w naszym zestawieniu jest Estonia. Ten niewielki nadbałtycki kraj w pełni zasłużył, aby znaleźć się we wszelkiego rodzaju zestawieniach i analizach dotyczących systemów podatkowych korzystnie wpływających na rozwój gospodarczy i innowacyjność. Zwłaszcza informatyzacja społeczeństwa, otwarcie na nowe technologie i kreatywność mieszkańców stanowią o korzyściach wypływających z tej lokalizacji. Dodatkowym argumentem może okazać się bliskie położenie od naszego kraju.

Wielu spośród naszych rodaków mogłoby powiedzieć wiele na temat niewątpliwego cudu gospodarczego, jaki w przeciągu 25 lat dokonał się w Irlandii. Czwartą jurysdykcję jaka pragniemy zaproponować stanowi właśnie zielona wyspa, kraj który obok dobrego piwa, kojarzy się z prosperitą gospodarczą oraz z inwestycjami w nowe technologie. Dlaczego przeskok z ubogiego, zacofanego państwa na skraju Europy był tak szybko możliwy? Częściowej odpowiedzi udziela na to pytanie poniższa tabela.

Kolejnym państwem w zestawieniu jest Litwa. Nasz nadbałtycki sąsiad wybrał inną drogę w przyciąganiu inwestycji zagranicznych i nie zdecydował się na tak dalekosiężne zmiany w systemie podatkowym jak Estonia. Utrzymuje za to na swym terytorium specjalne strefy ekonomiczne, które przewidują zwolnienia podatkowe dla inwestorów.

Przegląd państw nadbałtyckich kończy Łotwa. Liniowy podatek od dochodów osób fizycznych, niewielkie wymogi administracji oraz szybkie tempo wzrostu gospodarczego, to argumenty które przemawiają za tą lokalizacją. Należy również zwrócić uwagę na niski poziom obciążeń fiskalnych stosowany wobec przedsiębiorców, zwłaszcza tzw. małych podmiotów. Na pewno jest to jeden z czynników, któremu Łotwa zawdzięcza dwucyfrowy wzrost gospodarczy.

Obecność Rosji w tym zestawieniu może uchodzić za kontrowersyjną i budzić wątpliwości pod względem zasadności. Dla wielu potencjalnych inwestorów, mogą to być jednak ciekawe informacje. Zwłaszcza mając na uwadze chłonność wewnętrznego rynku tego państwa i dokonane w nim w ostatnich latach reformy podatkowe. Reformy niezwykle odważne, ale przede wszystkim przynoszące pozytywne skutki dla fiskusa i samej gospodarki.

Rumunia 1 stycznia 2007 r. przystąpiła wraz z Bułgarią do Unii Europejskiej. Jest to olbrzymia szansa dla tego państwa które w stereotypowych wyobrażeniach Polaków kojarzone było dotychczas z Transylwanią i jej mrocznymi tajemnicami, Securitate oraz z wszechobecną biedą i zacofaniem. Rumunia to obecnie szybko rozwijający się kraj, który stara się nadrabiać zaległości z minionych lat. Pomagają w tym niskie stawki podatków bezpośrednich oraz preferencyjne traktowanie małych przedsiębiorców.

O zmianach jakie w ciągu ostatnich lat zaszły na Słowacji napisano już nie jeden tekst. W czym tkwi sekret naszego południowego sąsiada? Odpowiedz na to pytanie jest złożona i przekracza ramy tego opracowania, jednak lapidarnie można stwierdzić, że sukces Słowaków to przede wszystkim brak zaniechań w reformowaniu prawa, gospodarki oraz w inwestycjach infrastrukturalnych.

Przyczyny dla których Ukraina znalazła się w zestawieniu są analogiczne jak  te dotyczące Federacji Rosyjskiej. Ukraina znajdzie się w zainteresowaniu przedsiębiorców, którzy planują lub dopiero rozważają rozpoczęcie inwestycji bezpośrednich na terenie tego państwa. Pomimo iż z Kijowa ostatnimi czasy napływają nie zawsze jasne sygnały dotyczące integracji tego państwa ze strukturami zachodnioeuropejskimi – a przed Ukraińcami stoi konieczność wyboru między wschodem a zachodem – polscy przedsiębiorcy nie powinni się obawiać rozpoczynania na tym rynku działalności gospodarczej.

W początkowym okresie przemian, jakie miały miejsce w Europie Środkowowschodniej Węgry, obok Czech i naszego kraju uznawane były za lidera przemian i tygrysa gospodarczego regionu. Obecnie na takie miano w największym stopniu zasługują państwa Nadbałtyckie. Węgry pomimo utraty zaufania części inwestorów po problemach z budżetem i kryzysem politycznym, nadal powinny być postrzegane jako atrakcyjna lokalizacja aktywności gospodarczej.

Pragniemy na zakończenie ponownie zaznaczyć, że powyższe zestawienie nie uwzględnia licznych czynników decyzyjnych, jakie każdy przedsiębiorca powinien rozważyć decydując się na dyslokację działalności. W szczególności radzimy zwrócić uwagę na obciążenia wynikające z konieczności zapłaty ubezpieczenia społecznego. Może bowiem wydawać się, że same obciążenia stricte podatkowe będą niezmiernie korzystne, to jednak inne składki, opłaty i tym podobne quasi-podatki skutecznie zmniejszą opłacalność przedsięwzięcia.

W każdym państwie system ubezpieczeń jest inny, a jego rozwiązania powinny być dokładnie przeanalizowane. Przy czym nie należy się ograniczać wyłącznie do porównania samych stawek obowiązkowego ubezpieczenia, ale także na obowiązki jakie wynikają wobec  pracodawców z krajowych przepisów prawa pracy.

Ważnym kryterium decyzyjnym jest również poziom korupcji, który częstokroć może skutecznie uniemożliwić opłacalne interesy. Nie zapominajmy również o ingerencjach władz politycznych w działalność gospodarczą. Jest to szczególnie istotne w krajach, gdzie wprawdzie podatki i składki są niskie, ale właśnie z powodów administracyjnych – interesów nie da się prowadzić.

Decyzja o lokalizacji przedsiębiorstwa winna być wypadkową następujących czynników: rynek, podatki i swoboda działalności.

Spółka Doradztwa Podatkowego VALOR Sp. z o.o.

Ul. Lipkowska 21, 04-801 Warszawa-Radość

www.valor.pl

Krzysztof Olbrycht, doradca podatkowy, ekspert Centrum im. Adama Smith’a

Ryszard Sowa, prawnik